|
  | Akredytacja w aspekcie globalizacji
Akredytacja jest formalnym potwierdzeniem kompetencji organizacji (jednostki lub laboratorium) w określonym zakresie zwanym zakresem akredytacji |
| | | Jak należy rozumieć tytułowy problem?
Akredytacja jest formalnym potwierdzeniem kompetencji organizacji (jednostki lub laboratorium) w określonym zakresie zwanym zakresem akredytacji. Celem akredytacji jest:- potwierdzanie kompetencji jednostek certyfikujących, kontrolujących oraz laboratoriów badawczych i pomiarowych;
- umożliwienie uznawania wyrobów i usług na rynkach europejskich i światowych;
- osiągnięcie akceptacji akredytowanych certyfikatów oraz wyników badań i wzorcowań w Europie i globalnie.
Instytucjonalnie i ustawowo za procesy akredytacji odpowiada w Polsce Polskie Centrum Akredytacji zrzeszone w strukturach organizacji międzynarodowych.
Globalizacja gospodarki to tworzenie gospodarki światowej, w której istnieje swobodna możliwość przepływu dóbr, usług oraz czynników wytwórczych. Od lat 90 można mówić o upowszechnianiu się wspólnego modelu gospodarczego co przyśpiesza proces globalizacji. Jego czynnikami są: światowy system walutowy, rozwój struktur integracji gospodarczej, rozrost transnarodowych korporacji, międzynarodowych firm, tworzenie i umacnianie organizacji współtworzących ład gospodarczy w skali światowej.
A zatem jednym z najważniejszych warunków a zarazem przesłanek globalizacji jest porównywalność i swobodny przepływ towarów i usług.
Strategicznym a zarazem najbliższym celem Polski jest wejście w obręb struktur Unii Europejskiej. Jednocześnie członkostwo Polski w Unii Europejskiej jest dla nas najbardziej wymiernym i niosącym praktyczne skutki aspektem globalizacji. Jednolity rynek wewnętrzny Unii Europejskiej oznacza obszar pozbawiony granic wewnętrznych, w ramach którego możliwy jest swobodny przepływ towarów, usług, osób i kapitału. Rynek wewnętrzny jest kluczowym elementem procesu integracji. Jest on oparty na otwartej gospodarce rynkowej.
Początkiem rozpoczęcia prac nad tworzeniem Wspólnego Rynku było podpisanie 23 marca 1957 roku Traktatu Rzymskiego o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) przez sześć krajów europejskich: Belgię, Francję, Niemcy, Holandię, Włochy i Luksemburg. Powołano organy Wspólnoty Europejskiej: Parlament Europejski, Radę Europy, Komisję, Trybunał Europejski. W 1996 podpisano Traktat z Maastrich, na mocy którego Wspólnota Gospodarcza przekształciła się w Unię Europejską. Podstawę prawną do utworzenia jednolitego rynku wewnętrznego stanowią dwa dokumenty: Jednolity Akt Europejski (1985 rok) oraz Biała Księga Komisji Europejskiej w sprawie utworzenia Wspólnego Rynku, w której zostały określone projekty poszczególnych dyrektyw, zawierające działania pozwalające usunąć w Europie bariery o charakterze technicznym, materialnym i fiskalnym.
Do głównych barier handlowych można zaliczyć zróżnicowane przepisy prawne, normy, oznaczenia, standardy, a także metody badań i procedury certyfikacyjne mające zagwarantować zgodność wyrobu z odpowiednimi normami czy przepisami w dziedzinie oceny zgodności (ang. conformity assesment).
Aby umożliwić swobodny przepływ towarów należy dostosować wzajemnie regulacje prawne poszczególnych państw dotyczące badania i oceny wyrobów wprowadzanych na rynek. Zniesienie technicznych barier w wymianie towarowej opiera się na budowaniu wzajemnego zaufania wszystkich zainteresowanych stron poprzez zapewnianie jakości, ocenę zgodności i akredytację.
Akredytacja służy budowaniu i umacnianiu zaufania do wyników wzorcowań, badań i kontroli, certyfikowanych wyrobów i usług, kwalifikacji certyfikowanego personelu, dostawców i innych organizacji o certyfikowanych systemach zarządzania (w zakresie zapewnienia jakości, wpływu na środowisko i/lub bezpieczeństwa i higieny pracy). Akredytacja coraz częściej jest używana przez prawodawcę oraz rynek jako bezstronny, niezależny i przejrzysty środek oceny kompetencji jednostek działających w obszarze oceny zgodności. | | | Polskie Centrum Akredytacji (PCA)
Prowadzeniem procesów akredytacji w Polsce zajmuje się Polskie Centrum Akredytacji (PCA), które zostało utworzone 1 stycznia 2001 r. PCA działa na mocy Ustawy o systemie oceny zgodności z dnia 30 sierpnia 2002 r. (Dz. U. Nr 166 z 7 października 2002 r., poz. 1360 oraz 2003 r. Nr 80, poz. 718 i Nr 130, poz.1188 oraz Nr 170, poz. 1652). Ustawa określa zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi wyrobów, zasady i tryb udzielania akredytacji oraz autoryzacji, sposób zgłaszania Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej autoryzowanych jednostek oraz autoryzowanych laboratoriów, zadania Polskiego Centrum Akredytacji oraz zasady działania systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu.
Do zakresu działania Polskiego Centrum Akredytacji zgodnie z przepisami Ustawy należy w szczególności:
- akredytowanie jednostek certyfikujących, jednostek kontrolujących oraz laboratoriów badawczych i wzorcujących (pomiarowych);
- sprawowanie nadzoru nad akredytowanymi jednostkami i akredytowanymi laboratoriami w zakresie przestrzegania przez nie warunków akredytacji;
- prowadzenie wykazu akredytowanych jednostek oraz akredytowanych laboratoriów;
- organizowanie szkoleń i prowadzenie działalności wydawniczej w zakresie akredytacji.
Strukturalnie za jednolite podejście do spraw akredytacji odpowiadają organizacje i stowarzyszenia międzynarodowe do spraw akredytacji. PCA reprezentuje Polskę, będąc członkiem trzech międzynarodowych organizacji: EA (European co-operation for Accreditation), IAF (International Accreditation Forum), ILAC (International Laboratory Accreditation Cooperation). | | | Europejska Organizacja ds. Współpracy w Dziedzinie Akredytacji (EA)
EA, czyli Europejska Organizacja ds. Współpracy w Dziedzinie Akredytacji jest organizacją zrzeszającą krajowe jednostki akredytujące, które prowadzą procesy akredytacji w następujących obszarach oceny zgodności:
- Wzorcowanie
- Badania
- Inspekcja
- Certyfikacja systemów zarządzania
- Certyfikacja wyrobów
- Certyfikacja personelu.
EA działa na podstawie Memorandum of Understanding z Komisją Europejską (Commision of the European Communities) i państwami z grupy EFTA.
Członkowie EA to krajowe jednostki akredytujące z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw do niej kandydujących oraz państw z grupy EFTA. Członkostwo stowarzyszone w EA jest otwarte dla krajowych jednostek akredytujących z państw z geograficznego obszaru Europy. Wszyscy członkowie muszą wykazać, że ich system akredytacji jest zgodny z odpowiednimi międzynarodowymi normami.
Członkowie EA uzgadniają wspólną politykę dotyczącą akredytacji, jak również działalność na rzecz wzajemnego uznawania, które jest osiągane poprzez podpisywanie EA Multilateral Recognition Agreement czyli Porozumienia o Wzajemnym Uznawaniu.
Podpisanie EA MLA (Multilateral Agreement), które jest w tej chwili głównym celem PCA, oznacza, że po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej wyniki badań, raporty oraz certyfikaty wydawane przez akredytowane laboratoria, jednostki certyfikujące i kontrolujące będą akceptowane oraz uznawane we wszystkich krajach europejskich będących sygnatariuszami EA MLA.
MLA jest więc sposobem na zminimalizowanie barier handlowych, sposobem na zapewnienie jednolitego poziomu kompetencji odpowiednich akredytowanych jednostek, a także sposobem na eliminację potrzeby wielokrotnej oceny wyrobów, usług czy systemów tych jednostek. | | | International Accreditation Forum (IAF)
PCA bierze aktywny udział w pracach IAF (International Accreditation Forum, Inc.) - światowej organizacji jednostek akredytujących w obszarach oceny zgodności. Podstawową funkcją tej organizacji jest rozwój globalnego programu oceny zgodności, który będzie przyczyniał się do eliminacji barier innych niż celne w handlu globalnym.
Członkostwo w IAF skupia jednostki akredytujące z całego świata, przedstawicieli przemysłu, a także akredytowane jednostki certyfikujące. Jest to międzynarodowa organizacja, która popiera rozwój globalnego systemu wzajemnego uznawania certyfikatów oceny zgodności.
Jednym z celów IAF, światowej organizacji skupiające jednostki akredytujące, jest eliminowanie barier w handlu światowym, zgodnie polityką z WTO (World Trade Organization) poprzez ustanawianie Porozumień o Wielostronnym Wzajemnym Uznawaniu (Mulitlateral Mutual Recognition Agreement). Porozumienia te, podobnie jak EA MLA i ILAC MRA, są oparte na równoważności procesów akredytacji zapewnionej poprzez wzajemne ocenianie się członków IAF – krajowe jednostki akredytujące. IAF działa tak, aby znaleźć jak najbardziej efektywny sposób osiągnięcia systemu, który pozwala firmom z akredytowanym certyfikatem oceny zgodności z jednego państwa świata, mieć ten certyfikat uznawany w innych państwach z całego świata. IAF dąży do ułatwienia handlu globalnego przez działania na rzecz usunięcia technicznych barier w handlu, które wynikają z popytu na specyficzną certyfikację systemów zarządzania, wyrobów, personelu i innych programów oceny zgodności. IAF promuje międzynarodową akceptacje akredytacji przyznawanych przez sygnatariuszy MLA, na podstawie równoważnych programów akredytacji. IAF dostarcza techniczne podstawy do ogólnoświatowego uznania kompetencji akredytowanych jednostek przez ich członków, realizując koncepcje „tested or certified once - accepted everywhere” co oznacza „raz przebadany lub certyfikowany - wszędzie akceptowany”.
Wszyscy członkowie IAF są zaangażowani we wdrażanie polityki i procedur, które są w zgodzie z porozumieniem WTO dotyczącym technicznych barier w handlu - TBT (Technical Barrriers to Trade). Porozumienie to weszło w życie w styczniu 1995 roku. Celem tego porozumienia jest zapewnienie, aby obowiązujące przepisy techniczne, dobrowolne normy i związane z nimi procedury oceny zgodności nie były dyskryminujące, były przejrzyste i nie stawiały zbędnych przeszkód w handlu. | | | International Laboratory Accreditation Cooperation (ILAC)
ILAC (International Laboratory Accreditation Cooperation) natomiast jest organizacją skupiającą różne programy akredytacji laboratoriów działające na całym świecie. ILAC został formalnie uznany w 1996 roku, kiedy to 44 jednostki podpisały Memorandum of Understanding (MOU). MOU daje dalsze podstawy współpracy a Porozumienia o wzajemnym uznawaniu (Multilateral Recognition Agreement - MRA) podpisane w roku 2000 przez 36 członków jednostek akredytujących. To porozumienie ułatwia międzynarodową akceptację wyników badań i eliminuje techniczne bariery w handlu globalnym. Jako część tego globalnego podejścia ILAC także dostarcza rad i pomocy państwom, które rozwijają własny system akredytacji laboratoriów.
Akredytacja przyczynia się zatem do ułatwienia globalnego handlu. Jest bardzo ważne dla wyrobów i usług badanych w Polsce, aby były akceptowane w Europie, a także na całym świecie bez potrzeby dodatkowego badania wyrobu czy usługi. Coraz częściej akredytacja jest środkiem, aby to osiągnąć. Liczba jednostek akredytowanych przez PCA z roku na rok powiększa się. W marcu 2004 roku była następująca:- Jednostki certyfikujące:
- Wyroby: 69 (w tym 6 jednostek certyfikujących produkcję metodami ekologicznymi)
- Systemy: 17
- Personel: 9 - Jednostki kontrolujące: 6
- Laboratoria badawcze: 385
- Laboratoria pomiarowe: 63.
Uznawanie akredytacji na całym świecie umożliwia rządowi użycie akredytowanych jednostek, do wypełnienia zobowiązań wynikających z porozumień dotyczących światowego handlu np. zgodność z Dyrektywami UE i porozumienia WTO/TBT (World Trade Organization/Technical Barriers to Trade). | | | | Dalsze informacje... |
2004-04-27 Polskie Centrum Akredytacji Karol Hauptmann |
|
|
|
|
|
|
|
